Aangenaam afscheid: Rutte en Merkel in Dresden

Merkel en Rutte openen de expositie donderdag samen met minister-president Kretschmer van Saksen, tijdens een feestelijke bijeenkomst met 200 gasten. De Vermeer-tentoonstelling in de Gemäldegalerie Alte Meister in Dresden is volgens de organisatoren de grootste in Duitsland ooit, met werken geleend uit Nederland, de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. In het middelpunt staat 'Brieflezend meisje bij het venster', een schilderij van Vermeer dat na vier jaar restauratie weer in de Gemäldegalerie Alte Meister is te zien. De opening is vanwege de coronapandemie verschillende keren uitgesteld.

Nu Merkel na de Bondsdagverkiezingen eind deze maand het politieke toneel verlaat, is Ruttes bezoek aan Dresden ook een soort afscheid. Als regeringsleiders zullen ze naar alle waarschijnlijkheid samen niet meer zulke bezoeken afleggen. 

Verbeterde relaties

Merkel en Rutte zijn de langst zittende West-Europese regeringsleiders en hebben samen heel wat Europese crises doorgemaakt. Daarbij trokken ze vaak samen op. Zo speelden ze samen een belangrijke rol bij de totstandkoming van de Turkije-deal in 2016, Europese afspraken met Turkije om vluchtelingen op te nemen. Nederland was toen EU-voorzitter. Ook in de eurocrisis zag Merkel Rutte als betrouwbare partner. In Nederland liet de premier zich vaak kritisch uit over bijvoorbeeld de steunpakketten voor Griekenland, maar in Europa stemde hij daarvoor. Dat de christendemocraat Merkel en de liberaal Rutte elk van een andere politieke kleur zijn en ook in stijl soms flink verschillen, zat hun samenwerking niet in de weg.

Onder Merkels kanselierschap zijn de Nederlands-Duitse betrekkingen op verschillende niveaus flink verbeterd, schrijft Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut in de Clingendael Spectator. De Duitse kanselier kon goed uit de voeten met de pragmatische Rutte. "Vooral tijdens de staatsschuldencrisis werkten Merkel en Rutte goed samen." 

Sinds 2013 voeren beide landen regelmatig zogenoemde regeringsconsultaties, bilateraal overleg op kabinetsniveau. Merkel en Rutte bespraken met een aantal ministers thema's als energiepolitiek, digitalisering en buitenlands beleid. De laatste top was vlak voor de coronacrisis, in 2019 in Berlijn. Deze regeringsconsultaties volgden op een Nederlands-Duits klimaatoverleg, waar Merkel en Rutte de basis legden voor wat een langdurige klimaatsamenwerking tussen beide landen moet worden. 

Coronanoodfonds

Bij de totstandkoming van het Europese coronanoodfonds stonden Rutte en Merkel vorig jaar lijnrecht tegenover elkaar. Nederland en drie andere landen verzetten zich als de zuinige vier tegen financiële hulp aan door corona zwaar getroffen landen, een Frans-Duits initiatief. Het kostte Merkel - Duitsland was toen EU-voorzitter - tijdens een eurotop vier nachten om een compromis te bereiken. 

"Er zijn momenten geweest dat zij zich wat geïrriteerd in mijn richting uitte, ja", zei Rutte daar later over. "Ze liep zelfs weg, samen met Macron. Maar op dat soort momenten is dat ook begrijpelijk. We zijn professionals, we mogen elkaar zeer graag, maar we zijn niet aan het knikkeren." Merkel noemde het compromis dat ze toen wist te bereiken in een interview deze week een van de mooiste momenten uit haar politieke carrière. "Dan ben je gelukkig", zei ze. 

Rutte heeft respect en bewondering voor Merkel. "Ze brengt in de politiek redelijkheid en fatsoen", zei hij tijdens de 5 mei-lezing die Merkel op Bevrijdingsdag 2021 hield. "Als zij in de Europese Raad het woord neemt, legt iedereen zijn telefoon en pen weg en luisteren we naar haar. Zij heeft een enorm gezag."

Hij heeft van haar geleerd hoe belangrijk dossierkennis is, zei hij eerder dit jaar tegen de NOS. "Bij sommige onderwerpen moet je alles weten, tot in de diepste details. Ik had dat op een gegeven moment in de discussies over het coronafonds. Dan helpt je dat, want dan heb je een voorsprong op de collega-regeringschefs. Niet op haar, want zij kent ook alle details. Je hebt nooit een voorsprong op Merkel."